Η κρίση της επιστήμης και η Κλασική Φιλολογία στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης: Ιστορικές και φιλοσοφικές προϋποθέσεις
Περίληψη
Η παρούσα εργασία επιχειρεί να διερευνήσει τη θέση της γερμανικής αρχαιογνωσίας (Altertumswissenschaft) και των κλασικών σπουδών μέσα στη γενικότερη κρίση της επιστήμης μετά τον συγκλονισμό του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου (θέση Forman). Η ήττα της Γερμανίας, η αίσθηση παρακμής και ο διάχυτος πεσιμισμός (Oswald Spengler), η απόσταση από τον ορθολογισμό και η επανάκαμψη ενός διαισθητικού νεορομαντισμού θέτει σε αμφισβήτηση την κραταιά σχολή του φιλολογικού ιστορισμού που κυριάρχησε κατά τον 19ο αιώνα (U. von Wilamowitz). Εξετάζεται η επίδραση της πολιτισμικής κριτικής του Friedrich Nietzsche και του κινήματος της Φιλοσοφίας της ζωής (Lebensphilosophie) πάνω στους νεαρούς κλασικούς φιλολόγους που επέστρεφαν από τα μέτωπα του Πολέμου, το αίτημα για αξιολόγηση στην επικράτεια των πνευματικών επιστημών (σε αντίθεση με την αντικειμενικότητα των φυσικών επιστημών), καθώς και η κριτική στον επιστημονικό θετικισμό από τους εκπροσώπους ενός αισθητικού φονταμενταλισμού στο πεδίο της λογοτεχνίας (George - Kreis). Παρουσιάζονται, τέλος, οι κατευθύνσεις που έλαβε η αρχαιογνωστική επιστήμη στη Γερμανία υπό την επίδραση των παραπάνω εξελίξεων μέσα στο διανοητικό περιβάλλον της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Ιδιαίτερη εστίαση δίνεται στο αμφιλεγόμενο και εν τέλει ματαιωμένο εγχείρημα του Werner Jaeger να αναβιώσει τα ιδεώδη της αρχαιοελληνικής παιδείας και να τα καταστήσει ζώσες αρχές της σύγχρονης γερμανικής εκπαιδευτικής και πολιτικής διαδικασίας.
ABSTRACT
This paper aims to explore the German Altertumswissenschaft in the general crisis of science following the shock of World War I (Forman thesis). The defeat of Germany, the sense of decline and diffuse pessimism (Oswald Spengler), the distance from rationalism and the re-emergence of an intuitive neo-romanticism puts into question the vigorous school of philological his-toricism that dominated in the 19th century (U. von Wilamowitz). The study examines the influence of Friedrich Nietzsche's cultural critique and the philosophy of life movement (Lebensphilosophie) on the young classical scholars who returned from the fronts of the War, the request for evaluation in the territory of the humanities (Geisteswissenschaften) as opposed to the objectivi-ty of the natural sciences (Naturwissenschaften), as well as the critique of scientific positivism by the representatives of aesthetic fundamentalism in the field of literature (George - Kreis). Finally, there are presented the orientations that Altertumswissenschaft received in Germany under the influence of the above developments within the intellectual environment of the Weimar Republic. Particular focus is given to Werner Jaeger's controversial and finally frustrated attempt to revive the ideals of ancient Greek education (Paideia) and to make them living principles of the modern German educational and political process.
Λέξεις κλειδιά
Πλήρες Κείμενο:
PDFΑναφορές
ALBERT, K. (1995), Lebensphilosophie. Von den Anfängen bei Nietzsche bis zu ihrer Kritik bei Lukács, Freiburg im Breisgau.
ALBISETTI, J.C. (1983), Secondary School Reform in Imperial Germany, Princeton, New Jersey.
ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ, Θ. - ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ, Κ. (επιμ.) (2012), Η κρίση στη Φυσική και η Δημοκρατία της Βαϊμάρης. Η πολιτισμική ιστορία της κβαντικής θεωρίας, Ηράκλειο.
BABICH, Β.Ε. (2010), Nietzsches Wissenschaftsphilosophie. Die Wissenschaft under der Optik des Künstlers zu sehn, die Kunst aber unter der des Lebens, Oxford.
BECKER, C.-H. (1919), Gedanken zur Hochschulreform, Leipzig.
BENNE, CHR. (2005), Nietzsche und die historisch-kritische Philologie, Berlin.
ΒΕΡΤΟΥΔΑΚΗΣ, Β.Π. (2016), «Philosophia facta est quae philologia fuit: Η Κλασική Φιλολογία κατά Φρήντριχ Νίτσε ως Φιλοσοφική Ερμηνευτική», Νέα Εστία 1869, 464-478.
BETZEN, KL. (1977), Ο Τόμας Μαν και το πρόβλημα του ανθρωπισμού, Αθήνα.
BEUTIN, W. - EHLERT, KL. - KANZ, CHR. ET AL. (2016), Ιστορία της Γερμανικής Λογοτεχνίας. Από τις αρχές της ως σήμερα, μετάφραση-επιμέλεια Κ. ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΗ-HENRICH, Θεσσαλονίκη.
BOLLNOW, O.F. (1958), Die Lebensphilosophie, Berlin-Göttingen-Heidelberg.
ΒΟΥΡΒΕΡΗΣ, Κ.Ι. (1967), Εισαγωγή εις την Αρχαιογνωσίαν και την Κλασσικήν Φιλολογίαν, Αθήναι.
BROCKE, B. V. (1985), «Wissenschaft und Militarismus: Der Aufruf der 93‚ an die Kulturwelt!», στο W.M. CALDER III - H. FLASHAR - TH. LINDKEN (επιμ.), Wilamowitz nach 50 Jahren, Darmstadt, 649-719.
BRUENDEL, ST. (2003), Volksgemeinschaft oder Volksstaat. Die „Ideen von 1914“ und die Neuordnung Deutschlands im Ersten Weltkrieg, Berlin.
BUTLER, EL. M. (21958), The Tyranny of Greece over Germany. A study of the influence exercised by Greek art and poetry over the great German writers of the eighteenth, nineteenth and twentieth centuries, Boston (1η έκδ. Cambridge 1935).
CALDER, W.M. ΙΙΙ (1980), «The Credo of a New Generation: Paul Friedländer to Ulrich von Wilamowitz-Moellendorff, Antike und Abendland 26, 90-102.
CANCIK, H. (1995), «Der Einfluß Nietzsches auf klassische Philologen in Deutschland bis 1945. Philologen am Nietzsche-Archiv (1)», στο FLASHAR (1995) 381-402.
CARSON, C. - KOJEVNIKOV, A. - TRISCHLER, H. (επιμ.) (2011), Weimar Culture and Quantum Mechanics. Selected Papers by Paul Forman and Contemporary Perspectives on the Forman Thesis, London.
CHAPOUTOT, J. (2012), Ο εθνικοσοσιαλισμός και η αρχαιότητα, μετάφραση Γ. ΚΑΡΑΜΠΕΛΑΣ, Αθήνα.
ΓΕΩΡΓΟΥΛΗΣ, Κ.Δ. (21964), Η μελέτη των ελληνικών ανθρωπιστικών γραμμάτων. Συμβολή στη φιλοσοφική και μεθοδολογική θεμελίωση των ελληνικών σπουδών, Αθήναι.
DANNEBERG, L. (2007), «Dissens, ad-personam-Invektiven und wissenschaftliches Ethos in der Philologie des 19. Jahrhunderts: Wilamowitz-Moellendorff contra Nietzsche», στο R. KLAUSNITZER - C. SPOERHASE (επιμ.), Kontroversen in der Literaturtheorie / Literaturtheorie in der Kontroverse, Bern- Berlin et al., 93-148.
FLASHAR, H. (επιμ.) (1995), Altertumswissenschaft in der 20er Jahren. Neue Fragen und Impulse, Stuttgart.
FORMAN, P. (1971), «Weimar culture, causality, and quantum theory: adaptation by German physicists and mathematicians to a hostile intellectual environment», Historical Studies in the Physical Sciences 3, 1-115.
FORMAN, P. (1984), «Kausalität, Anschaulichkeit, and Individualität, or How Cultural Values Prescribed the Character and the Lessons Ascribed to Quantum Mechanics», στο N. STEHR - V. MEJA (επιμ.), Society and Knowledge: Contemporary Perspectives in the Sociology of Knowledge, New Brunswick, 333-347.
FREDE, D. (2017), «Jaegers Platon», στο KING - LO PRESTI (2017) 139-170.
GALISON, P. - GORDIN, M. - KAISER, D. (επιμ.) (2001), Science and Society: The History of Modern Physical Science in the Twentieth Century, vol. 4, New York, 332-369.
GAY, P. (2010), Η πνευματική ζωή στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης (Γερμανία 1919-1933), μετάφραση Β. ΤΟΜΑΝΑΣ, Θεσσαλονίκη.
GORDON, P.E. - MCCOMICK, J. P. (επιμ.) (2013), Weimar Thought: A Contested Legacy, Princeton.
GRAFTON, A. (1994), Defenders of the Text. The Tradition of Scholarship in an Age of Science, 1450-1800, Cambridge-London.
GRAFTON, A. - MOST, GL. W. - SETTIS, S. (επιμ.) (2013), The Classical Tradition, Cambridge, Mass.-London.
GROPPE, C. (1997), Die Macht der Bildung. Das deutsche Bürgertum und der George-Kreis 1890-1933, Köln-Weimar-Wien.
GRÜNDER, Κ. (1969), Der Streit um Nietzsches Geburt der Tragödie. Die Schriften von E. Rohde, R. Wagner, U. v. Wilamowitz-Möllendorff, Hidesheim.
HARLOE, K. (2013), Winckelmann and the invention of Antiquity: History and aesthetics in the age of Altertumswissenschaft, Oxford-New York.
HENDRY, J. (1980), «Weimar Culture and Quantum Causality», History of Science 18, 155-180.
HERF, J. (1996), Αντιδραστικός μοντερνισμός: Τεχνολογία, κουλτούρα και πολιτική στη Βαϊμάρη και το Γ´ Ράιχ, μετάφραση: Π. Ματάλας, Ηράκλειο.
HIGHET, G. (1988), Η κλασική παράδοση. Ελληνικές και ρωμαϊκές επιδράσεις στη λογοτεχνία της Δύσης, μετάφραση ΤΖ. ΜΑΣΤΟΡΑΚΗ, Αθήνα.
HORSTMANN, Α. (1978), «Die klassische Philologie zwischen Humanismus und Historismus. Friedrich August Wolf und die Begründung der modernen Altertumswissenschaft», Berichte zur Wissenschaftsgeschichte 1, 51-70.
IGGERS, G.G. (1995), «Historicism: The History and Meaning of the term», Journal of the History of Ideas 56, 129-152.
JENSEN, A.K. - HEIT, H. (επιμ.) (2014), Nietzsche as a Scholar of Antiquity, London-New York.
KING, C. GUTHRIE - LO PRESTI, R. (επιμ.) (2017), Werner Jaeger: Wissenschaft, Bildung, Politik, Berlin-Boston.
KIRCHNER, A. (2005), Wilhelm von Humboldt – Theorie der Bildung des Menschen, Norderstedt.
KRAFT, P.R. - KROES, P.A. (1984), «Adaptation of Scientific Knowledge to an Intellectual Environment. Paul Formans Weimar Culture, Causality and Quantum Theory, 1918-1927: Analysis and Criticism», Centaurus 27, 76-99.
LANDFESTER, M. (1979), «Ulrich von Wilamowitz-Moellendorff und die hermeneutische Tradition des 19. Jahrhunderts», στο H. FLASHAR - K. GRÜN-DER - A. HORSTMANN (επιμ.), Philologie und Hermeneutik. Zur Geschichte und Methodologie der Geisteswissenschaften, Göttingen, 156-180.
LANDFESTER, Μ. (1995), «Die Naumburger Tagung Das Problem des Klassischen und die Antike (1930). Der Klassikbegriff Werner Jaegers: seine Voraussetzung und seine Wirkung», στο FLASHAR (1995) 11-40.
LANDFESTER, M. (2017), «Werners Jaegers Konzepte von Wissenschaft und Bildung als Ausdruck des Zeitgeistes», στο KING - LO PRESTI (2017) 5-50.
LAQUEUR, W. (1974), Weimar: A Cultural History, 1918-1933, New York.
LLOYD-JONES, H. (1982), Blood for the Ghosts. Classical Influences in the Nineteenth and Twentieth Centuries, London.
LÜDDEMANN, ST. (2010), Kultur: Eine Einführung, Wiesbaden.
MARCHAND, S.L. (1996), Down from Olympus: Archaeology and Philhellenism in Germany, 1750-1970, Princeton, New Jersey.
MOST, GL. W. (επιμ.) (2001), Historicization = Historisierung, Göttingen.
ΜΠΟΓΙΑΤΖΗΣ, B.A. (2016), «Όψεις της σκέψης και της κουλτούρας στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης», στο Γ. ΚΟΚΚΙΝΟΣ - Β. ΜΠΟΓΙΑΤΖΗΣ - Μ. ΚΑΡΑΣΑΡΙΝΗΣ, Το πολύχρωμο μωσαϊκό της γερμανικής ιστορίας. Από τις αρχές του 19ου αιώνα έως και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, Τρίκαλα, 97-257.
NIETZSCHE, FR. (21988), Sämtliche Werke. Kritische Studienausgabe, 15 τόμ., München-Berlin.
PANOUTSOPOULOS, GR. (2014), «The current of Neoromanticism in the Weimar Republic: the re-enchantment of Science and Technology», Journal of History of Science and Technology 9, 40-63.
ΠΑΝΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΣ, ΓΡ. (2016), «Το Ρεύμα του Τεχνοκρατικού Ρομαντισμού στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης: Η Διαδικασία Επαναμάγευσης της Επιστήμης και της Τεχνολογίας», Νεύσις 24, 147-172.
PORTER, J.I. (2000), Nietzsche and the Philology of the Future, Stanford-California 2000.
REBENICH, ST. (2000), «Historismus», Der Neue Pauly 14, 469-485.
PFEIFFER, R. (1980), Ιστορία της Κλασσικής Φιλολογίας από το 1300 μέχρι το 1850, μετάφραση Π. ΞΕΝΟΣ - Β. ΜΟΣΚΟΒΗΣ, Αθήναι.
RINGER, FR. K. (1969), The Decline of the German Mandarins. The German Academic Community, 1890-1933, Cambridge, Mass.
SPENGLER, O. (2003), Η Παρακμή της Δύσης. Περιγράμματα μιας μορφολογίας της παγκόσμιας ιστορίας, 2 τόμ., μετάφραση Λ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ, Αθήνα.
STERNHELL, Z. (2009), Ο Αντι-διαφωτισμός, μετάφραση Α. ΚΑΡΑΚΑΤΣΟΥΛΗ, Αθήνα.
STRACHAN, H. (2004), The Outbreak of the First World War, Oxford.
UNGEFEHR-KORTUS, CL. (2001), «Nietzsche-Wilamowitz-Kontroverse», Der Neue Pauly 15/1, 1062-1070.
VOGT, Ε. (2001), «Η αρχαία ελληνική φιλολογία στους νεότερους χρόνους», στο H.-G. NESSELRATH, Εισαγωγή στην αρχαιογνωσία, τόμ. Α´: Αρχαία Ελλάδα, επιμέλεια Δ.Ι. ΙΑΚΩΒ - Α. ΡΕΓΚΑΚΟΣ, Αθήνα, 120-132.
WATSON, P. (2010), The German Genius. Europes Third Renaissance, the Second Scientific Revolution, and the Twentieth Century, London - New York et al.
WHITE, D.O. (1990), «Werner Jaegers Third Humanism and the Crisis of Conservative Cultural Politics in Weimar Germany», στο W.M. CALDER III (επιμ.), Werner Jaeger Reconsidered, Atlanta, 267-288.
WILLIAMS, J.A. (επιμ.) (2011), Weimar Culture Revisited, London.
WISE M.N. (1994) «Pascual Jordan: Quantum Mechanics, Psychology, National Socialism», στο M. RENNEBERG - M. WALKER (επιμ.), Science, Technology and National Socialism, Cambridge, 224-254.
WITTKAU, A. (21994), Historismus: Zur Geschichte des Begriffs und des Problems, Göttingen.
WOLIN, R. (2007), Η γοητεία του ανορθολογισμού: Το ειδύλλιο της διανόησης με τον φασισμό – Από τον Νίτσε στον μεταμοντερνισμό, μετάφραση Μ. ΦΙΛΙΠΠΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Αθήνα.
ZICHY, Μ. (2010), «Das humanistische Bildungsideal», στο M. SCHMIDHUBER (επιμ.), Formen der Bildung: Einblicke und Perspektiven, Frankfurt am M. - Berlin et al., 29-42.
Εισερχόμενη Αναφορά
- Δεν υπάρχουν προς το παρόν εισερχόμενες αναφορές.
© e-PUB ΒΚΠ ΕΚΠΑ - Περιοδικό Παρουσία
