Απηχήσεις της Οδύσσειας στο ελεγειακό ταξίδι της 1.3 του Τιβούλλου . . .

Περίληψη

Η τρίτη ελεγεία του πρώτου Βιβλίου του ρωμαίου ελεγειακού ποιητή Τιβούλλου ανήκει στις ελεγείες του κύκλου του πάτρωνά του, του Μεσσάλλα (1.1, 3, 5, 7). Στη συγκεκριμένη ελεγεία το ελεγειακό «εγώ» φαίνεται να ακολουθεί τον Μεσσάλλα σε μια εκστρατεία στην Ανατολή, αλλά στην πορεία του ταξιδιού νοσεί και εγκαταλείπεται στη Φαιακία με μόνη συντροφιά τη μοναξιά και τη μελαγχολία. Ο ελεγειακός μεταθέτει αυτή την τρομακτική εμπειρία στον κόσμο της μυθολογίας και υποδεικνύει παραλληλισμούς μεταξύ του εαυτού του και του περιπλανώμενου Οδυσσέα που ναυάγησε στο ίδιο νησί στη ραψωδία ε και ζ. Ο Μύθος του Οδυσσέα παραμένει ως «σκηνικό» καθ όλη την ελεγεία και η σκιά του ομηρικού αρχέτυπου πλανιέται πάνω από το ελεγειακό εγώ που ακολουθεί τις ίδιες διαδρομές του νόστου του Οδυσσέα. Ο ομηρικός όμως ήρωας μεταμορφώνεται σε ελεγειακό αντιήρωα. Ο Τίβουλλος βλέπει τον εαυτό του εγκαταλελειμμένο στη Φαιακία στο έλεος της αρρώστιας του, όπως ο Οδυσσέας ήταν εγκαταλελειμμένος στη Φαιακία. Έχοντας συμβιβαστεί με την ιδέα του θανάτου, ο Τίβουλλος φαντάζεται ότι η ίδια η Αφροδίτη θα οδηγήσει την ψυχή του στα Ηλύσια Πεδία. Στον αντίποδα των Ηλυσίων βρίσκονται τα Τάρταρα, ένας χώρος βασανιστηρίου προορισμένος για τους αμαρτωλούς κατά του Έρωτα. Ακόμη και στο τέλος της ελεγείας το ομηρικό αρχέτυπο βρίσκεται πίσω από τη σκέψη του ποιητή. Όπως ο Οδυσσέας, υποτιθέμενος νεκρός, επιστρέφει στην Πηνελόπη από τον Άλλο Κόσμο, έτσι και ο Τίβουλλος επιστρέφει θριαμβευτής από την υπερκόσμια Φαιακία της ποίησής του.

ABSTRACT

Tibullus 1.3 belongs to the group of elegies addressed to Messalla (1.1, 3, 5, 7). In the particular elegy, the elegiac «ego» appears to follow Messalla in his expedition to the East. However, during the journey the elegiac speaker experiences an illness and is abandoned in Phaeacia with his loneliness and
melancholy as sole companion. The elegiac poet projects this horrible experience onto the world of myth and parallels himself to the wandering Odysseus who ended up shipwrecked in the same island in Odyssey 5 and 6. The story of Odysseus remains as the «setting» throughout the elegy and the shadow of the Homeric archetype haunts the elegiac «ego», which follows the same course of Odysseus nostos. As the elegy unravels, however, we see the Homeric hero transforming himself into an elegiac antihero. Tibullus sees himself abandoned in Phaeacia, at the mercy of his illness, in the same way Odysseus was abandoned in Phaeacia. Having come to terms with the idea of death, Tibullus imagines that Aphrodite herself will lead his soul to Elysium. On the other side of Elysium lies Tartarus, a place of torture designated for those who sinned by fighting against Amor. The Homeric archetype remains in the poets thought to the end of the poem. Just like Odysseus, who, even though alleged to be dead, came back to Penelope from the dead, Tibullus makes a triumphant return from the outlandish Phaeacia of his poetry.